Đề tài: Nghiên cứu phát triển và tạo sản phẩm du lịch sinh thái miệt vườn kết hợp nguồn lợi trái cây, làng nghề, sinh thái nhân văn tỉnh Vĩnh Long

Đề tài: Nghiên cứu phát triển và tạo sản phẩm du lịch sinh thái miệt vườn kết hợp nguồn lợi trái cây, làng nghề, sinh thái nhân văn trên vùng địa linh nhân kiệt tỉnh Vĩnh Long.
Trong những năm qua, du lịch sinh thái, đặc biệt du lịch sinh thái miệt vườn kết hợp nguồn lợi trái cây, làng nghề, sinh thái nhân văn đã và đang phát triển nhanh chóng và trở thành mục tiêu phát triển của nhiều tỉnh thành ở Việt Nam, trong đó có Vĩnh Long. Ngoài ý nghĩa góp phần bảo tồn tự nhiên, bảo vệ đa dạng sinh học và văn hóa cộng đồng, phát triển du lịch sinh thái đã và đang mang lại những nguồn lợi kinh tế to lớn, tạo cơ hội tăng thêm việc làm và nâng cao thu nhập cho quốc gia cũng như cộng đồng người dân các địa phương, nhất là người dân ở các vùng sâu, vùng xa - nơi có các khu bảo tồn tự nhiên và các cảnh quan hấp dẫn. Ngoài ra, du lịch sinh thái còn góp phần vào việc nâng cao dân trí và sức khỏe cộng đồng thông qua các hoạt động giáo dục môi trường, văn hóa lịch sử và nghỉ ngơi giải trí. Chính vì vậy, quan điểm chủ đạo xuyên suốt đối với phát triển du lịch vùng đồng bằng sông Cửu Long nói chung và tỉnh Vĩnh Long nói riêng là đưa du lịch trở thành ngành kinh tế có đóng góp thực sự quan trọng vào công cuộc phát triển của vùng, góp phần tích cực vào quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế, vào nỗ lực xóa đói giảm nghèo cho người dân, đảm bảo an ninh, quốc phòng và góp phần đa dạng hóa sản phẩm du lịch của vùng/tỉnh, nâng cao vị thế ngành du lịch trên cơ sở khai thác có hiệu quả và bền vững những lợi thế về vị trí, tài nguyên của Vùng[1]. Đặc biệt, mục tiêu  này đã được cụ thể hóa trong Văn kiện Đại hội Đảng bộ tỉnh Vĩnh Long lần thứ IX, nhiệm kỳ 2010-2015: “Nâng cao chất lượng dịch vụ du lịch, phát triển du lịch sinh thái kết hợp tham quan di tích lịch sử, làng nghề… lượng khách tăng bình quân 20%/năm trong giai đoạn 2010-2015”[2].
            Vĩnh Long nằm ở vị trí trung tâm của Đồng bằng sông Cửu Long, giữa hai con sông: sông Tiền và sông Hậu, được phù sa bồi đắp quanh năm, đất đai màu mỡ, thuận lợi cho ruộng vườn tươi tốt, cây trái phát triển. Vĩnh Long vốn có lợi thế về địa hình sông nước, thích hợp cho du lịch sinh thái. Đó là những cồn cát tự nhiên, nơi có những vườn cây ăn trái và nét riêng đặc trưng của văn hóa Nam bộ. Vĩnh Long cũng nằm trên tuyến hành lang Đông - Tây của vận tải quốc tế đường biển và đường sông từ cửa Tiểu và cửa Định An vận chuyển hàng hoá đi Campuchia và tuyến quốc lộ 54 từ Trà Vinh xuyên qua Vĩnh Long lên Đồng Tháp và biên giới Campuchia. Về mặt địa chính trị, nó có thể được xem là trung tâm của ngã sáu đi trực tiếp đến 8 tỉnh thành phố trong vùng. Đó là quốc lộ 1A đi qua Tiền Giang, Long An và thành phố Hồ chí Minh theo hướng Bắc và đi Cần Thơ theo hướng Nam, quốc lộ 80 đi Sa Đéc, An Giang, quốc lộ 30 Cao Lãnh và vùng Đồng Tháp Mười, quốc lộ 57 đi Bến Tre và quốc lộ 53 đi Trà Vinh. Vĩnh Long không có núi đồi, địa hình lòng chảo, trũng ở trung tâm và cao dần về 2 hướng bờ sông Tiền, sông Hậu, sông Mang Thít và ven các sông rạch lớn. Sông Tiền và sông Hậu chảy ra biển Đông qua vùng đất Vĩnh Long nổi lên nhiều cù lao lớn nhỏ. Vĩnh Long - vùng đất cửa ngõ, nhịp cầu nối thành phố Hồ Chí Minh và các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long từ lâu đã nổi tiếng với nhiều mô hình du lịch đặc biệt đạt hiệu quả cao, trong đó phải kể đến mô hình kinh tế vườn kết hợp với làm du lịch. Với những lợi thế địa lý mà thiên nhiên ưu đãi, Vĩnh Long có nhiều tiềm năng để khai thác và phát triển du lịch sinh thái sông nước miệt vườn, thu hút khách du lịch gần xa. Du lịch sinh thái, văn hóa, nhân văn kết hợp làng nghề thực sự là một thế mạnh của du lịch Vĩnh Long, là tiềm năng về kinh tế cần phải khai thác và phát huy. Một trong những điểm du lịch sinh thái hấp dẫn bậc nhất của tỉnh Vĩnh Long là Cù lao An Bình.  Cù lao An Bình nằm giữa dòng sông Tiền, gồm 4 xã: An Bình, Bình Hòa Phước, Hòa Ninh và Đồng Phú, thuộc huyện Long Hồ, tỉnh Vĩnh Long. Đây là phần đất đầu của dải Cù lao Minh đất đai trù phú, màu mỡ, được phù sa bồi đắp, làm cho cây trái xanh tươi một màu bát ngát. Vĩnh Long hiện có hơn 20 điểm du lịch sinh thái vườn được qui hoạch theo chương trình phát triển du lịch của tỉnh triển khai từ năm 2000-2010 với năm dự án (khu du lịch sinh thái An Bình, khu du lịch Đồng Phú, khu du lịch Mỹ Hòa, khu du lịch cù lao Quới Thiện và khu du lịch Phú Thành) tập trung ở bốn huyện: Long Hồ, Bình Minh, Vũng Liêm và Trà Ôn. Tổng diện tích qui hoạch là 70 ha với số vốn đầu tư hơn 83,5 tỉ đồng. Sản xuất ở đây phát triển bởi có nguồn lao động dồi dào, trình độ dân trí và tay nghề cao, tiếp thu nhanh những kiến thức khoa học công nghệ tiên tiến, người dân có truyền thống đoàn kết, cần cù và sáng tạo.
            Vĩnh Long là tỉnh có tiềm năng, thế mạnh du lịch sinh thái miệt vườn, du lịch di tích kiến trúc văn hóa cổ xưa và lễ hội đình thần, du lịch làng nghề truyền thống. Hiện nay tỉnh có 9 di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia. Vùng đất này còn là quê hương của nhiều lãnh tụ quốc gia, các nhà khoa học và nghệ sỹ nổi tiếng như: thành xưa Long Hồ được xây dựng năm 1813, miếu Công thần, đình Tân Giai, đình Tân Hoà. Đặc biệt là Văn Xương các ở thành phố Vĩnh Long (dân địa phương còn gọi phổ biến với một tên khác là Đền Văn Thánh hay Văn Thánh Miếu) do đốc học Nguyễn Thông (người gốc Phan Thiết) lập ra; khu tưởng niệm cố Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Phạm Hùng cách thành phố Vĩnh Long khoảng 4 km, khu tưởng niệm này khá khang trang, tọa lạc bên đường quốc lộ 53. Tỉnh Vĩnh Long còn được biết đến với nhiều làng nghề truyền thống nổi tiếng như: Gạch ngói, gốm sứ, chằm nón, thêu đan, dệt chiếu… mà sản phẩm đã có mặt nhiều nơi trên thế giới. Tính đến nay, Vĩnh Long có 19 làng nghề được UBND tỉnh công nhận là làng nghề đạt tiêu chí như: Đan thảm lục bình, se lõi lát, sản xuất gạch - gốm, làm bánh tráng, hoa kiểng - cây giống,… Mặt khác, phát triển du lịch kết hợp với các sự kiện văn hóa, các lễ hội, tham quan các làng nghề đang được chính quyền Vĩnh Long quan tâm để tạo điểm nhấn trong thu hút khách du lịch.
            Vĩnh Long sở hữu nguồn tài nguyên du lịch sinh thái, văn hóa,  nhân văn phong phú và đa dạng nhưng việc khai thác chưa tương xứng với tiềm năng đó, thể hiện hệ thống sản phẩm du lịch vẫn còn nghèo nàn, đơn điệu. Cho đến nay tài nguyên du lịch cả tự nhiên và nhân văn chưa được thống kê, đánh giá, phân loại và xếp hạng để quản lý khai thác một cách bền vững, hiệu quả. Dẫn tới tài nguyên du lịch thì nhiều nhưng khai thác bừa bãi, mới dừng ở bề nổi, khai thác cái sẵn có chưa phát huy giá trị của tài nguyên. Đặc biệt, 4 xã cù lao được xem là địa chỉ xanh của du lịch Vĩnh Long, là điểm tham quan chủ yếu của tất cả các tour tuyến, các loại hình du lịch hiện có của tỉnh. Nhưng hầu hết người dân ở đây sinh sống bằng nghề làm vườn, chưa trải qua đào tạo nên gặp không ít khó khăn, lúng túng khi chuyển sang làm dịch vụ phục vụ. Do đó chưa đáp ứng được nhu cầu cũng như chưa khai thác hết tiềm năng du lịch tại địa phương. Anh Lưu Hoàng Minh, phó phòng Du lịch (Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch tỉnh Vĩnh Long) cho biết: “Nếu được đào tạo kỹ năng nghề du lịch cho nông dân ở đây sẽ làm thay đổi tâm lý nông dân, tự tin và tự lực khi chuyển sang làm dịch vụ du lịch; đảm bảo giữ gìn được bản sắc văn hóa của địa phương, tình làng, nghĩa xóm…”[3]. Ông Nguyễn Minh Mẫn, Quyền Trưởng phòng Truyền thông Công ty lữ hành Vietravel cũng nhận định: “Du lịch sinh thái đang là mô hình du lịch được nhiều khách du lịch quan tâm. Tuy nhiên, các tour du lịch sinh thái ở Tây Nam bộ vẫn chưa là điểm thu hút khách mạnh so với các điểm du lịch sinh thái khác trong nước. Tour về miền Tây chỉ chiếm khoảng 10% so với tổng tour nội địa. Nguyên nhân các mô hình du lịch sinh thái trong vùng còn giống nhau, gây nhàm chán cho du khách, chủ yếu là khai thác du lịch vườn, còn các loại hình sinh thái đặc trưng khác như sinh thái biển, rừng... vẫn chưa được chú ý nhiều. Bên cạnh đó, các địa phương còn lúng túng, chưa tìm ra được bản sắc văn hóa riêng cho mình, cũng như chưa xác lập để đầu tư cho sản phẩm đặc trưng...”[4]. Chính vì vậy, việc nghiên cứu phát triển và tạo sản phẩm du lịch sinh thái miệt vườn kết hợp nguồn lợi trái cây, làng nghề, sinh thái nhân văn trên vùng địa linh nhân kiệt tỉnh Vĩnh Long là một việc làm có ý nghĩa về mặt kinh tế - chính trị - xã hội.

            Đề tài được thực hiện dựa trên hệ thống cơ sở lý luận về du lịch và phát triển du lịch, sơ đồ các tuyến, điểm du lịch ở Vĩnh Long. Do đó, kết quả của đề tài sẽ bổ sung vào hệ thống lý luận về xây dựng mô hình du lịch đặc biệt là mô hình du lịch sinh thái miệt vườn kết hợp nguồn lợi trái cây, làng nghề, sinh thái nhân văn.
            Xây dựng mô hình du lịch, thương hiệu du lịch của địa phương là mối quan tâm thực sự của các cấp, các ngành trong xu thế cạnh tranh và hội nhập. Do đó, đề tài mong muốn bổ sung một góc độ tiếp cận mới ở phương diện lý luận nhằm xây dựng, phát triển thương hiệu du lịch cho tỉnh Vĩnh Long.
            Đề tài còn là nguồn tài liệu tham khảo ở phương diện lý luận cho các công ty, đơn vị kinh doanh du lịch, áp dụng bổ sung các chương trình du lịch sinh thái miệt vườn kết hợp nguồn lợi trái cây, làng nghề, sinh thái nhân văn.

            Ngành kinh doanh dịch vụ du lịch đã và đang phát triển nhanh chóng, được đánh giá là một trong những lĩnh vực kinh tế phát triển nhanh và rộng nhất thế giới. Hiện nay kinh doanh du lịch - dịch vụ được xem là ngành mang lại thu nhập chính và đóng góp phần lớn vào kim ngạch xuất khẩu đối với các nước đang phát triển (UNWTO, 2011). Với sự phát triển đó, ngày càng có nhiều sản phẩm và điểm đến du lịch thu hút du khách. Du lịch sinh thái miệt vườn kết hợp nguồn lợi trái cây, làng nghề, sinh thái nhân văn ngày càng hấp dẫn du khách và đang là một hướng phát triển du lịch ở nhiều quốc gia trên thế giới. Bên cạnh những lợi ích về kinh tế, xã hội, hình thức du lịch này còn góp phần bảo tồn và phát huy những bản sắc văn hoá độc đáo của từng vùng miền, địa phương. Một địa phương muốn thu hút khách du lịch, tạo ra nhiều loại hình du lịch hấp dẫn đáp ứng nhu cầu đa dạng của du khách thì phải xây dựng và phát triển các sản phẩm du lịch gắn liền với việc khai thác có chiều sâu và khai thác đúng tài nguyên du lịch của địa phương đó. Đối với Vĩnh Long, tuy đã có nhiều nghiên cứu về tiềm năng phát triển du lịch với nhiều góc độ khác nhau song đối với việc nghiên cứu, xây dựng mô hình du lịch sinh thái miệt vườn kết hợp nguồn lợi trái cây, làng nghề, sinh thái nhân văn vẫn chưa được đề cập một cách bài bản và có tính hệ thống. Do đó việc tiến hành nghiên cứu đề tài sẽ đánh giá, khai thác và phát huy được tiềm năng du lịch, sinh thái, nhân văn tỉnh Vĩnh Long. Đồng thời, đề tài sẽ hệ thống hóa các sản phẩm du lịch sinh thái - văn hóa - nhân văn mang tính đặc trưng của tỉnh Vĩnh Long, có tính cạnh tranh cao trong thị trường du lịch. Kết quả của đề tài còn là: Sơ đồ mạng lưới điểm du lịch sinh thái kết hợp văn hóa, nhân văn và làng nghề; xây dựng một mô hình mẫu du lịch sinh thái - văn hóa - nhân văn tại 4 xã cù lao huyện Long Hồ; hệ thống các giải pháp nhằm duy trì, phát triển và nhân rộng mô hình trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long. Chính kết quả và sản phẩm của đề tài sẽ được ứng dụng vào thực tiễn phát triển du lịch của địa phương, cụ thể là huyện Long Hồ. Kết quả nghiên cứu của đề tài là một trong những cơ sở để củng cố cho những quan điểm khác nhau về định hướng phát triển du lịch của địa phương. Đồng thời mở ra những hướng đi mới, có tính khả thi và bền vững cho quá trình phát triển du lịch của tỉnh Vĩnh Long. Và với kết quả nghiên cứu có được, đề tài hy vọng sẽ là một nguồn tham khảo hữu ích cho các nhà quản lý ngành ở địa phương cũng như các nhà kinh doanh du lịch và các nhà đầu tư du lịch.
Cụ thể: Kết quả của đề tài sẽ góp phần hoàn thiện sản phẩm du lịch để ngành du lịch của tỉnh có thể khai thác thế mạnh của mình một cách hiệu quả và bền vững. Với mô hình mẫu du lịch sinh thái - văn hóa - nhân văn tại 4 xã cù lao huyện Long Hồ, nếu được xây dựng một cách độc đáo có khả năng thu hút khách du lịch đến thăm quan. Từ hiệu quả của mô hình này sẽ chuyển giao, áp dụng cho những điểm du lịch khác trong địa bàn của tỉnh. Đề tài phân tích tiềm năng, đánh giá hiện trạng về tài nguyên du lịch sinh thái miệt vườn, làng nghề và sinh thái nhân văn để tìm ra những hướng phát triển du lịch sinh thái nói riêng và du lịch nói chung của tỉnh Vĩnh Long. Du lịch phát triển sẽ góp phần thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế của tỉnh theo hướng tích cực: giảm tỷ lệ ngành nông nghiệp, tăng tỷ lệ ngành công nghiệp và dịch vụ. Bên cạnh đó, khi phân tích tài nguyên du lịch sinh thái miệt vườn đề tài sẽ tìm ra đặc điểm về hệ sinh thái của tỉnh, cách tạo ra sản phẩm du lịch và phương pháp tác động phù hợp từ đó hệ sinh thái của tỉnh được củng cố, tài nguyên môi trường được gìn giữ để tỉnh Vĩnh Long có thể phát triển bền vững.
Việc phát triển và tạo sản phẩm du lịch kết hợp giữa các thế mạnh của tỉnh: miệt vườn, làng nghề, văn hoá cùng các giải pháp thiết thực và đồng bộ sẽ mang lại những đóng góp sau:
Thông qua việc phân tích thực trạng về tài nguyên du lịch sinh thái miệt vườn, làng nghề truyền thống, các di tích lịch sử văn hoá,… đề tài sẽ đánh giá giá trị của các tài nguyên du lịch, tiềm năng có thể khai thác cũng như những hạn chế của việc quản lý các tài nguyên từ đó đưa ra các khuyến nghị giúp cho các cơ quan nhà nước có chính sách quản lý và quy hoạch phát triển một cách phù hợp.
Các làng nghề được khai thác một cách hiệu quả khi kết hợp với du lịch sinh thái miệt vườn và sinh thái nhân văn sẽ góp phần làm sống dậy các nghề truyền thống, lưu giữ bản sắc văn hoá địa phương, tạo công ăn việc làm cho người lao động để phát triển kinh tế nông thôn. Sự kết hợp để tạo ra sản phẩm đặc trưng là cách thức tổ chức du lịch cho phép người dân địa phương có thể tham gia tổ chức du lịch qua đó nâng cao mức sống, nhận thức, và trở nên văn minh, hiện đại hơn. Như vậy, có thể làm thay đổi bộ mặt nông thôn trên địa bàn của tỉnh và dịch vụ du lịch trở nên chuyên nghiệp.
Du lịch phát triển các di tích văn hoá lịch sử của địa phương được bảo tồn và phát triển từ đó lưu giữ bản sắc văn hoá địa phương giúp cho Vĩnh Long thực hiện được chủ trương “hội nhập mà không hoà tan”. Tên tuổi của những người con kiệt xuất có nhiều đóng góp cho quê hương đất nước được lưu truyền để thế hệ trẻ học tập, noi theo tấm gương của các thế hệ ông cha, tiếp tục làm rạng danh vùng đất địa nhân kiệt Vĩnh Long.
Sản phẩm du lịch sinh thái - văn hoá - làng nghề được định hình, mang dấu ấn riêng địa phương Vĩnh Long sẽ thu hút sự quan tâm của du khách trong và ngoài nước. Đó cũng là cơ hội để các nhà đầu tư, người lao động, dân cư hiểu biết về thiên nhiên và con người mảnh đất để đến đầu tư, sinh sống và làm việc, góp phần thúc đầy sự phát triển chung của tỉnh Vĩnh Long. Địa phương có khả năng thu hút du khách ngoài tài nguyên du lịch cần phải có dịch vụ khách sạn, nhà hàng, phương tiệp giao thông,… những lĩnh vực mà tỉnh đang cần bổ sung thông qua các nguồn vốn đầu tư.
Đề tài xây dựng sơ đồ mạng lưới điểm du lịch sinh thái kết hợp văn hoá, nhân văn và làng nghề trên toàn địa bàn tỉnh. Mạng lưới bao gồm các điểm du lịch đã đang khai thác và những điểm du lịch có tiềm năng có thể đưa vào khai thác trong thời gian sắp tới. Mạng lưới điểm du lịch tạo điều kiện để các đơn vị kinh doanh du lịch tổ chức tour du lịch mới lạ, hấp dẫn cho du khách. Giữa các tỉnh thuộc đồng bằng sông Cửu Long có nét tương đồng về sản phẩm du lịch vì vậy một trong những cách thức tạo ra sự khác biệt cho sản phẩm du lịch tỉnh Vĩnh Long là sắp xếp các điểm tham quan trong tổ chức tour.

---